Harikeshwar
हरिकेशेश्वर
स्कन्दपुराण : काशीखण्ड
दत्तात्रेयेश्वरं लिंगं तस्य पश्चिमतः शुभम् । तद्याम्यां हरिकेशेशो गोकर्णेशस्ततः परम् ।।
सरस्तदग्रे पापघ्नं तत्पश्चाच्च ध्रुवेश्वरः । तदग्रे धुवकुंडं च पितृप्रीतिकरं परम् ।।
...इसके पश्चिम में भव्य दत्तात्रेयेश्वर लिंग है। उसके दक्षिण में हरिकेशेश्वर है। गोकर्णेश्वर उससे भी परे है। इसके आगे पापों का नाश करने वाली झील है । इसके पीछे ध्रुवेश्वर हैं। उसके सामने ध्रुवकुंड है जो पितरों के लिए अत्यंत रमणीय है।
लिङ्गपुराणम्_-_पूर्वभागः/अध्यायः_६०
यथा प्रभाकरो दीपो गृहमध्येऽवलंबितः॥ पार्श्वतोर्ध्वामधश्चैव तमो नाशयते समम्॥ १७ ॥
तद्वत्सहस्रकिरणो ग्रहराजो जगत्प्रभुः॥ सूर्यो गोभिर्जगत्सर्वमादीपयति सर्वतः॥ १८ ॥
रवे रश्मिसहस्रं यत्प्राङ्मया समुदाहृतम्॥ तेषां श्रेष्ठा पुनः सप्त रश्मयो ग्रहयोनयः॥ १९ ॥
सुषुम्नो हरि केशश्च विश्वकर्मा तथैव च॥ विश्वव्यचाः पुनश्चाद्यः सन्नद्धश्च ततः परः॥ २० ॥
सर्वावसुः पुनश्चान्यः स्वराडन्यः प्रकीर्तितः॥ सुषुम्नः सूर्य रश्मिस्तु दक्षिणां राशिमैधयत्॥ २१ ॥
न्यगूर्ध्वाधः प्रचारोऽस्य सुषुम्नः परिकीर्तितः॥ हरिकेशः पुरस्ताद्यो ऋक्षयोनिः प्रकीर्त्यते॥ २२ ॥
दक्षिणे विश्वकर्मा च रश्मिर्वर्धयते बुधम्॥ विश्वव्यचास्तु यः पश्चाच्छुक्रयोनिः स्मृतो बुधैः॥ २३ ॥
सन्नद्धश्च तु यो रश्मिः स योनि र्लोहितस्य तु॥ षष्ठः सर्वावसू रश्मिः स योनिस्तु बृहस्पतेः॥ २४ ॥
शनैश्चरं पुनश्चापि रश्मिराप्यायते स्वराट्र॥ एवं सूर्यप्रभावेन नक्षत्रग्रह तारकाः॥ २५ ॥
दृश्यंते दिवि ताः सर्वाः विश्वं चेदं पुनर्जगत्॥ न क्षीयंते यतस्तानि तस्मान्नक्षत्रता स्मृता॥ २६ ॥
लिङ्गपुराणम्_-_उत्तरभागः/अध्यायः_१२
सनत्कुमार उवाच॥
मूर्तयोऽष्टौ ममाचक्ष्व शंकरस्य महात्मनः॥ विश्वरूपस्य देवस्य गणेश्वर महामते॥ १२.१ ॥
नंदिकेश्वर उवाच॥
हंत ते कथयिष्यामि महिमानमुमापतेः॥ विश्वरूपस्य देवस्य सरोजभवसंभव॥ १२.२ ॥
भूरापोग्निर्मरुद् व्योम भास्करो दीक्षितः शशी॥ भवस्य मूर्तयः प्रोक्ताः शिवस्य परमेष्ठिनः॥ १२.३ ॥
खात्मेंदुवह्निसूर्यांभोधराः पवन इत्यपि॥ तस्याष्ट मूर्तयः प्रोक्ता देवदेवस्य धीमतः॥ १२.४ ॥
अग्निहोत्रेर्पिते तेन सूर्यात्मनि महात्मनि॥ तद्विभूतिस्तथा सर्वे देवास्तृप्यंति सर्वदाः॥ १२.५ ॥
वृक्षस्य मूलसेकेन यथा शाखोपशाखिकाः॥ तथा तस्यार्चया देवास्तथा स्युस्तद्विभूतयः॥ १२.६ ॥
तस्य द्वादशधा भिन्नं रूपं सूर्यात्मकं प्रभोः॥ सर्वदेवात्मकं याज्यं यजंति मुनिपुंगवाः॥ १२.७ ॥
अमृताख्या कला तस्य सर्वस्यादित्यरूपिणः॥ भूतसंजीवनी चेष्टा लोकेस्मिन् पीयते सदा॥ १२.८ ॥
चंद्राख्यकिरणास्तस्य धूर्जटेर्भास्करात्मनः॥ ओषधीनां विवृद्ध्यर्थं हिमवृष्टिं वितन्वते॥ १२.९ ॥
शुक्लाख्या रश्मयस्तस्य शंभोर्मार्तंडरूपिणः॥ घर्मं वितन्वते लोके सस्यपाकादिकारणम्॥ १२.१० ॥
दिवाकरात्मनस्तस्य हरिकेशाह्वयः करः॥ नक्षत्रपोषकश्चैव प्रसिद्धः परमेष्ठिनः॥ १२.११ ॥
विश्वकर्माह्वयस्तस्य किरणो बुधपोषकः॥ सर्वेश्वरस्य देवस्य सप्तसप्तिस्वरूपिणः॥ १२.१२ ॥
विश्वव्यच इति ख्यातः किरणस्तस्य शूलिनः॥ शुक्रपोषकभावेन प्रतीतः सूर्यरूपिणः॥ १२.१३ ॥
संयद्वसुरीति ख्यातो यस्य रश्मिस्त्रिशूलिनः॥ लोहितांगं प्रपुष्णाति सहस्रकिरणात्मनः॥ १२.१४ ॥
अर्वावसुरिति ख्यातो रश्मिस्तस्य पिनाकिनः॥ बृहस्पतिं प्रपुष्णाति सर्वदा तपनात्मनः॥ १२.१५ ॥
स्वराडिति समाख्यातः शिवस्यांशुः शनैश्चरम्॥ हरिदश्वात्मनस्तस्य प्रपुष्णाति दिवानिशम्॥ १२.१६ ॥
सूर्यात्मकस्य देवस्य विश्वयोनेरुमापतेः॥ सुषुम्णाख्यः सदा रश्मिः पुष्णाति शिशिरद्युतिम्॥ १२.१७ ॥
सौम्यानां वसुजातानां प्रकृतित्वमुपागता॥ तस्य सोमाह्वया मूर्तिः शंकरस्य जगद्गुरोः॥ १२.१८ ॥
तस्य सोमात्मकं रूपं शुक्रत्वेन व्यवस्थितम्॥ शरीरभाजां सर्वेषां देवस्यांतकशासिनः॥ १२.१९ ॥
शरीरिणामशेषाणां मनस्येव व्यवस्थितम्॥ वपुः सोमात्मकं शंभोस्तस्य सर्वजगद्गुरोः॥ १२.२० ॥
शंभोः षोडशधा भिन्ना स्थितामृतकलात्मनः॥ सर्वभूतशरीरेषु सोमाख्या मूर्तिरुत्तमा॥ १२.२१ ॥
देवान्पितॄंश्च पुष्णाति सुधयामृतया सदा॥ मूर्तिः सोमाह्वया तस्य देवदेवस्य शासितुः॥ १२.२२ ॥
पुष्णात्योषधिजातानि देहिनामात्मशुद्धये॥ सोमाह्वया तनुस्तस्य भवानीमिति निर्दिशेत्॥ १२.२३ ॥
यज्ञानां पतिभावेन जीवानां तपसामपि॥ प्रसिद्धरूपमेतद्वै सोमात्मकमुमापतेः॥ १२.२४ ॥
जलानामोषधीनां च पतिभावेन विश्रुतम्॥ सोमात्मकं वपुस्तस्य शंभोर्भगवतः प्रभोः॥ १२.२५ ॥
देवो हिरण्यमयो मृष्टः परस्परविवेकिनः॥ करणानामशेषाणां देवतानां निराकृतिः॥ १२.२६ ॥
जीवत्वेन स्थिते तस्मिञ्छिवे सोमात्मके प्रभौ॥ मधुरा विलयं याति सर्वलोकैकरक्षिणी॥ १२.२७ ॥
यजमानाह्वया मूर्तिः शैवी हव्यैरहर्निशम्॥ पुष्णाति देवताः सर्वाः कव्यैः पितृगणानपि॥ १२.२८ ॥
यजमानाह्वया या सा तनुश्चाहुतिजा तया॥ वृष्ट्या भावयति स्पष्टं सर्वमेव परापरम्॥ १२.२९ ॥
अंतःस्थं च बहिःस्थं च ब्रह्मांडानां स्थितं जलम्॥ भूतानां च शरीरस्थं शंभोर्मूर्तिर्गरीयसी॥ १२.३० ॥
नदीनाममृतं साक्षान्नदानामपि सर्वदा॥ समुद्राणां च सर्वत्र व्यापी सर्वमुमापतिः॥ १२.३१ ॥
संजीविनी समस्तानां भूतानामेव पाविनी॥ अंबिका प्राणसंस्था या मूर्तिरंबुमयी परा॥ १२.३२ ॥
अंतःस्थश्चज बहिःस्थश्च ब्रह्मांडानां विभावसुः॥ यज्ञानां च शरीरस्थः शंभोर्मूर्तिर्गरीयसी॥ १२.३३ ॥
शरीरस्था च भूतानां श्रेयसी मूर्तिरैश्वरी॥ मूर्तिः पावक संस्था या शंभोरत्यंतपूजिता॥ १२.३४ ॥
भेदा एकोनपंचाशद्वेदविद्भिरुदाहृताः॥ हव्यं वहति देवानां शंभोर्यज्ञात्मकं वपुः॥ १२.३५ ॥
कव्यं पितृगणानां च हूयमानं द्विजातिभिः॥ सर्वदेवमयं शंभोः श्रेष्ठमग्न्यात्मकं वपुः॥ १२.३६ ॥
वदंति वेदशास्त्रज्ञा यजंति च यथाविधि॥ अंतःस्थो जगदंडानां बहिःस्थश्च समीरणः॥ १२.३७ ॥
शरीरस्थश्च भूतानां शैवी मूर्तिः पटीयसी॥ प्राणाद्या नागकूर्माद्या आवहाद्याश्च वायवः॥ १२.३८ ॥
ईशानमूर्तेरेकस्य भेदाः सर्वे प्रकीर्तिताः॥ अंतःस्थं जगदंडानां बहिःस्थं च वियद्विभोः॥ १२.३९ ॥
शरीरस्थं च भूतानां शंभोमूर्तिर्गरीयसी॥ शंभोर्विश्वंभरा मूर्तिः सर्वब्रह्माधिदेवता॥ १२.४० ॥
चराचराणां भूतानां सर्वेषां धारणे मता॥ चराचराणां भूतानां शरीराणि विदुर्बुधाः॥ १२.४१ ॥
पंचकेनेसमूर्तीनां समारब्धानि सर्वथा॥ पंचभूतानि चंद्रार्कावात्मेति मुनिपुंगवाः॥ १२.४२ ॥
मूर्तयोऽष्टौ शिवस्याहुर्देवदेवस्य धीमतः॥ आत्मा तस्याष्टमी मूर्तिर्यजमानाह्वया परा॥ १२.४३ ॥
चराचर शरीरेषु सर्वेष्वेव स्थिता तदा॥ दीक्षितं ब्राह्मणं प्राहुरात्मानं च मुनीश्वराः॥ १२.४४ ॥
यजमानाह्वया मूर्तिः शिवस्य शिवदायिनः॥ मूर्तयोऽष्टौ शिवस्यैता वंदनीयाः प्रयत्नतः॥ १२.४५ ॥
श्रेयोर्थिमिभिर्नरैर्नित्यं श्रेयसामेकहेतवः॥ १२.४६ ॥
इति श्रीलिंगमहापुराणे उत्तरभागे द्वादशोऽध्यायः॥ १२ ॥
GPS LOCATION OF THIS TEMPLE CLICK HERE
For the benefit of Kashi residents and devotees:-
From : Mr. Sudhanshu Kumar Pandey - Kamakhya, Kashi
काशीवासी एवं भक्तगण हितार्थ:-
प्रेषक : श्री सुधांशु कुमार पांडेय - कामाख्या, काशी